3. Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ.

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ.   "η εκκλησία που έπρεπε να μετανοήσει".

βιβλίο "Αποκάλυψης", κεφ. Β/2,  εδ. 12 – 17.

12 Και προς τον άγγελον της εν Περγάμω εκκλησίας γράψον Ταύτα λέγει ο έχων την ρομφαίαν την δίστομον, την οξείαν 

13 Εξεύρω τα έργα σου και που κατοικείς όπου είναι ο θρόνος του Σατανά και κρατείς το όνομά μου, και δεν ηρνήθης την πίστιν μου και εν ταις ημέραις, εν αις υπήρχεν Αντίπας ο μάρτυς μου ο πιστός, όστις εφονεύθη παρ' υμίν, όπου κατοικεί ο Σατανάς. 

14 Έχω όμως κατά σου ολίγα, διότι έχεις εκεί τινάς κρατούντας την διδαχήν του Βαλαάμ, όστις εδίδασκε τον Βαλάκ να βάλη σκάνδαλον ενώπιον των υιών Ισραήλ, ώστε να φάγωσιν ειδωλόθυτα και να πορνεύσωσιν. 

15 Ούτως έχεις και συ τινάς κρατούντας την διδαχήν των Νικολαϊτών, το οποίον μισώ. 

16 Μετανόησον ει δε μη, έρχομαι προς σε ταχέως και θέλω πολεμήσει προς αυτούς με την ρομφαίαν του στόματός μου. 

17 Όστις έχει ωτίον, ας ακούση τι λέγει το Πνεύμα προς τας εκκλησίας. Εις τον νικώντα θέλω δώσει εις αυτόν να φάγη από του μάννα του κεκρυμμένου, και θέλω δώσει εις αυτόν ψήφον λευκήν, και επί την ψήφον όνομα νέον γεγραμμένον, το οποίον ουδείς γνωρίζει ειμή ο λαμβάνων. 

         ΣΧΟΛΙΑ: 

     «ΠΕΡΓΑΜΟΣ» είναι σύνθετη λέξη «υπέρ+γάμος», που σημαίνει «πολλοί γάμοι». Υπήρξε η πολιτική πρωτεύουσα της Ασίας. Μεγάλη και αρχαία πόλη, κέντρο φιλοσοφικό και κοιτίδα της Ελληνικής παιδείας. Ήταν φημισμένη για την πλούσια βιβλιοθήκη που διέθετε και η οποία ήταν η μεγαλύτερη μετά την περίφημη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Η περγαμηνή, που ήταν γραφική ύλη πολύ ανώτερη από τον Αιγυπτιακό πάπυρο, είχε εφευρεθεί στην Πέργαμο από την οποία και πήρε το όνομά της. Ο βασιλιάς της Αιγύπτου φθονώντας τη φιλοσοφική φήμη της Περγάμου, είχε απαγορεύσει την εξαγωγή παπύρου από την Αίγυπτο. Οι κάτοικοι στην προσπάθειά τους να καλύψουν τις ανάγκες ανακάλυψαν την περγαμηνή. Ο πάπυρος δημιουργείτο από την επεξεργασία της ψίχας του ομωνύμου φυτού, ενώ η περγαμηνή από την επεξεργασία δερμάτων βοοειδών, κατσικιών κλπ. 

    Επισκεπτόμενοι την εκκλησία της Περγάμου θα διαπιστώσουμε ότι εδώ το κλίμα είναι διαφορετικό από το κλίμα της Εφέσου και της Σμύρνης. Πλέον έχουν παύσει οι ανελέητοι εκείνοι διωγμοί κατά των Χριστιανών μετά την έκδοση του διατάγματος των Μεδιολάνων, που εκδόθηκε από τον Μ. Κωνσταντίνο (Κωνσταντίνος Α΄) το έτος 313 μ.Χ. και με το οποίο θεσπίστηκε η αρχή της ανεξιθρησκίας και της θρησκευτικής ελευθερίας. Στο διάταγμα γίνεται ιδιαίτερη αναφορά για το Χριστιανισμό, ο οποίος καθίσταται θρησκεία επιτρεπτή και νόμιμη. Από δω και στο εξής οι χριστιανοί μπορούσαν ελεύθεροι να ασκήσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα και ο Χριστιανισμός πλέον αναγνωριζόταν ως επίσημη και προστατευμένη θρησκεία της αυτοκρατορίας. 

     Στο ανεξίθρησκο και φιλελεύθερο πλέον το κράτος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο καθένας μπορούσε να πιστεύει σε οποιαδήποτε θρησκεία της αρεσκείας του και όλα αυτά υπό έναν απαράβατο όρο ότι παράλληλα με την οποιαδήποτε θρησκεία της εκλογής του ο κάθε άνθρωπος θα δεχόταν και τη θρησκεία του κράτους, που δεν ήταν άλλη από τη θεοποίηση και λατρεία του προσώπου του Αυτοκράτορα. Τούτη η αποδοχή της θεοποίησης ήταν πολύ απλή και εκδηλωνόταν με το κάψιμο λίγου λιβανιού μπροστά στην προτομή του Αυτοκράτορα, κατά τις επίσημες εορτές ή άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Αφού έκανες αυτό, ήσουν πλέον ελεύθερος να λατρεύεις όποιον άλλον θεό ήθελες. 

      Άλλες θρησκευτικές συνειδήσεις υποχωρούσαν στο θέμα αυτό και δεν το θεωρούσαν ιδιαίτερα σοβαρό. Όμως για το Χριστιανικό κόσμο αυτό ήταν θέμα αρχής. Θεμέλιο του χριστιανισμού είναι ότι υπάρχει, ένας Θεός. «Άκουε, Ισραήλ Κύριος ο Θεός ημών είναι εις Κύριος» (Δευτερονόμιο Σ/6: 4). Η πόλη της Περγάμου ήταν η έδρα της Ρωμαϊκής διοίκησης της μεγάλης επαρχίας της Ασίας και ήταν το κέντρο της επίσημης αυτής θρησκείας του κράτους. Στην Πέργαμο είχε χτιστεί ο πρώτος ναός προς τιμήν του αυτοκράτορα Αυγούστου και έτσι η πόλη είχε μετατραπεί σε ένα θρησκευτικό κέντρο. Εδώ πολύ πιο συχνά γίνονταν εκδηλώσεις προς τιμήν του - θεού Αυτοκράτορα - και οι πιστοί σ’ αυτόν έκαιγαν λίγα σπυριά λιβάνι μπροστά στο άγαλμά του, για να τον τιμήσουν.

      Παρατηρούμε λοιπόν ότι ο αγώνας του εχθρού εναντίον του αληθινού Θεού και των χριστιανών έχει λάβει πλέον μια άλλη μορφή. Η Πέργαμος έχει μετατραπεί σε κέντρο του αγώνα ιδιαίτερα στην περιοχή της Ασίας κατά των χριστιανών και πλέον ο σατανάς έχει εγκαταστήσει την έδρα του στην πόλη αυτή. Η διεύθυνση της εκκλησίας της Περγάμου ήταν: «Εκκλησία του Χριστού, παραπλεύρως του θρόνου του σατανά, εις Πέργαμον». 

    Τι νόημα μπορεί να έχει η φράση: «ο θρόνος του Σατανά»; Η Πέργαμος σαν πολιτική πρωτεύουσα της επαρχίας ήταν ο κύριος τόπος της λατρείας του Αυτοκράτορα. Την εποχή εκείνη ήταν υποχρεωτικό το να προσφέρει κανείς θυμίαμα στο άγαλμα του αυτοκράτορα και να τον τιμά ως θεό. Η άρνηση οποιουδήποτε να συμμορφωθεί με τη λατρεία αυτή αποτελούσε εγκληματική ενέργεια που είχε πολλές φορές ως ποινή το θάνατο. Στην Πέργαμο υπήρξε και ένας μεγάλος βωμός του Δία καθώς επίσης και ο περίφημος ναός του Ασκληπιού, που ήταν ο προστάτης της ιατρικής. Με όλα αυτά η Πέργαμος δεχόταν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους ένα πολύ μεγάλο αριθμό επισκεπτών, προσκυνητών κλπ. και είχε αναδειχθεί σε ένα μεγάλο κέντρο ειδωλολατρίας για την εποχή. Είχε στην κυριολεξία αναδειχθεί σε θρόνο του σατανά. 

     Στην εκκλησία αυτή από την πρώτη στιγμή ο Κύριος ξεχωρίζει και τονίζει ένα πολύ σημαντικό θέμα. «Ξέρω», λέει ο Κύριος και το επαναλαμβάνει, πού κατοικείς. Κατοικείς εκεί που είναι ο θρόνος του σατανά. Ο Θεός ξέρει κάθε λεπτομέρεια της ζωής μας. Ξέρει τους πειρασμούς, ξέρει τους κινδύνους, τις δυσκολίες τις οποίες καθημερινά αντιμετωπίζουμε. «Ξέρω που κατοικείς». Είσαι πολύ κοντά στο θρόνο του σατανά που υψώνεται υπερήφανος και απειλητικός δίπλα σου, ρίχνοντας μια βαριά σκιά γύρω σου και πάνω σου. 

     Φαίνεται στα μάτια των ανθρώπων δυνατός και αιώνιος ο θρόνος του σατανά, όμως δε είναι έτσι. Ο θρόνος του σατανά δεν θα μείνει αιώνια, μια μέρα θα τον γκρεμίσει ο Κύριος. Πάνω απ’ όλες τις δυνάμεις του εχθρού είναι η δύναμη του Κυρίου. «Είμαι Εγώ», λέει ο Κύριος «ο έχων την ρομφαίαν την δίστομον, την οξείαν». Μπροστά στη δύναμη του Θεού καμία εξουσία, δύναμη ή άλλο τι μπορεί να σταθεί. Τι παρηγοριά για τον πιστό άνθρωπο! Ψυχή, ο ίδιος ο Κύριος «γνωρίζει» που κατοικείς, γνωρίζει τα προβλήματα που αντιμετωπίζεις, πού είσαι δυνατός και πού αδύναμος, που σε χτυπάει ο εχθρός και πώς αντιστέκεσαι. Γνωρίζει ότι βρίσκεσαι σε εχθρικό έδαφος, σε πεδίο μάχης, γνωρίζει ότι γύρω σου «χτυπούν τα όπλα σταυρωτά», όπως λέει κι ένα τραγούδι. Πάρε δύναμη από τις ζωντανές υποσχέσεις του ερχόμενου Κυρίου. «Διότι έτι ολίγον καιρόν, και θέλει ελθεί ο ερχόμενος και δεν θέλει βραδύνει» (Εβραίους Ι/10: 37). 

      «κατοικείς εκεί που είναι ο θρόνος του Σατανά». Κύριε αφού ξέρεις πού κατοικώ, αφού ξέρεις τις δυσκολίες και τα προβλήματα που καθημερινά αντιμετωπίζω, αφού ξέρεις ότι ζω σ’ ένα περιβάλλον πέρα για πέρα διεφθαρμένο, μέσα στο έσχατο κακό, την αμαρτία και την ανηθικότητα, γιατί Κύριε δεν κατεβάζεις λίγο τον πήχη των προσδοκιών Σου; Η εκκλησία της Εφέσου και της Σμύρνης έχουν δυσκολίες, όμως είναι μακριά από «το θρόνο του σατανά», αντιμετωπίζουν πολύ λιγότερα προβλήματα και καλώς ζητάς απ’ αυτές να σταθούν σε ένα υψηλό πνευματικό επίπεδο. Η εκκλησία της Περγάμου όμως πώς να σταθεί στο ίδιο επίπεδο, όταν πέφτει καθημερινά βαριά επάνω της η σκιά του θρόνου του σατανά. Κατέβασε τον πήχη Κύριε, ζήτα κάτι λιγότερο. Ο Κύριος που τα γνωρίζει όλα είναι απόλυτος. Δε συμβιβάζεται με το λίγο, δεν υποβιβάζει τα μέτρα των προσδοκιών Του, επειδή συμβαίνει να κατοικείς στη συνοικία όπου έχει στημένο το θρόνο του ο σατανάς. 

     «ξέρω πού κατοικείς». Και θα πρέπει και συ να ξέρεις, ψυχή, ότι εκεί που είσαι δεν είσαι τυχαία. Εγώ σε έβαλα εκεί, σ’ αυτή την υποβαθμισμένη συνοικία για να μαρτυρήσεις για το όνομά Μου. Σου έχω δώσει το μεγάλο προνόμιο να δώσεις τη μαρτυρία της άγιας χριστιανικής ζωής σ’ αυτή τη συνοικία, σ’ αυτή τη γειτονιά όπου έχει στήσει το θρόνο του ο σατανάς. Αυτό το προνόμιο δεν το έδωσα ούτε στην εκκλησία της Εφέσου, ούτε στην εκκλησία της Σμύρνης. 

      Επειδή ακριβώς ξέρω πού κατοικείς, εκκλησία της Περγάμου, επειδή ψυχή, ξέρω τις δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζεις, Εγώ θα σου δώσω τη δύναμη να σταθείς και να νικήσεις, να κρατήσεις το Όνομά Μου και να φυλάξεις την πίστη σου. Πόσο αληθινά και παρήγορα είναι τα λόγια του Κυρίου και πόσο ανάγκη τα έχει ο κάθε άνθρωπος ιδιαίτερα στις ημέρες μας. Μην πτοηθείς, ψυχή. Ο Κύριος είναι ο μόνος δυνάμενος να κάνει «υπερεκπερισσού υπέρ πάντα όσα ζητούμεν ή νοούμεν, κατά την δύναμιν την ενεργουμένην εν ημίν». (Εφεσίου Γ/3: 20). Ο Κύριος έρχεται, τα βήματά Του ακούγονται «και θέλει εξάξει ως φως την δικαιοσύνην σου και την κρίσιν σου ως μεσημβρίαν» (Ψαλμός ΛΖ/37: 6). 

     Διαβάζοντας την επιστολή παρατηρούμε ότι η εκκλησία στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο δεν έχει διωγμούς. Διωγμούς είχε υποστεί παλιότερα «εν ταις ημέρες εκείνες», όπου είχε βρει μαρτυρικό θάνατο ο Αντύπας, «ο μάρτυς μου ο πιστός, ο οποίος φονεύθηκε κοντά σας». Δεν υπάρχει μεγαλύτερη τιμή για έναν άνθρωπο από το να βάλει ο Θεός δίπλα στο όνομά του ένα «μου». Ο δικός μου, ο Αντύπας μου. Φαίνεται απ’ όλα αυτά ότι ο πιστός αυτός άνθρωπος είχε αρνηθεί να προσφέρει λατρεία στον αυτοκράτορα και ο μαρτυρικός του θάνατος είχε χαρίσει στην εκκλησία ένα καλό και αγωνιστικό όνομα. Περισσότερα πράγματα για τον Αντύπα ο λόγος του Θεού δεν μας δίνει και έτσι δεν μπορούμε να έχουμε πιο πολλές πληροφορίες γι’ αυτόν. 

      Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που θα πρέπει ιδιαίτερα να τονίσουμε είναι ότι αν και η εκκλησία αυτή, που βρέθηκε παραπλεύρως του θρόνου του σατανά, στο σύνολό της στάθηκε πιστή στον αληθινό Θεό. Στη γειτονιά του θρόνου του σατανά η χριστιανική αυτή Εκκλησία στάθηκε πιστή στον άγιο χαρακτήρα του Θεού. Κάτω από τη βαριά σκιά του επαρμένου εκείνου υψηλού θρόνου του σατανά η μικρή αυτή Εκκλησία της Περγάμου κράτησε πολύ ψηλά τη σημαία της μαρτυρίας της για τον Κύριο. Δε φοβήθηκε, δεν παρασύρθηκε, δεν αστόχησε, δεν συμβιβάστηκε, στάθηκε στην πίστη του Χριστού και για τη στάση της αυτή ο Κύριος την επαινεί. «Κράτησες το όνομά Μου και δεν αρνήθηκες την πίστη Μου». Το όνομα του Θεού σημαίνει το χαρακτήρα του Θεού και φανερώνει το σύνολο των ιδιοτήτων Του. 

    "Έχω όμως κατά σου ολίγα, διότι έχεις εκεί τινάς κρατούντας την διδαχήν του Βαλαάμ, όστις εδίδασκε τον Βαλάκ να βάλη σκάνδαλον ενώπιον των υιών Ισραήλ, ώστε να φάγωσιν ειδωλόθυτα και να πορνεύσωσιν." Η διδαχή του Βαλαάμ επιδοκίμαζε την κατανάλωση ειδωλόθυτων (κρέατα που προέρχονταν από θυσίες στα δαιμόνια) καθώς και τη σεξουαλική ανηθικότητα. Στο βιβλίο των «Αριθμών» και στα κεφάλαια ΚΒ/22, ΚΕ/25 & ΛΑ/31, εδ. (13-16) καθώς και στην επιστολή «Β΄ Πέτρου» (κεφ. Β/2, εδ. 15) αναφέρεται μια τραγική ιστορία, την οποία εν συντομία αναφέρουμε: Ο Βαλάκ, ο βασιλιάς του Μωάβ, μίσθωσε έναν παράξενο και μυστηριώδη “προφήτη” που λεγόταν Βαλαάμ με σκοπό να καταραστεί το λαό Ισραήλ. Αντί όμως αυτού ο Βαλαάμ υποχρεώθηκε από το Θεό να ευλογήσει το λαό Του και μάλιστα τέσσερις φορές. Ο Βαλάκ τον έδιωξε αγανακτισμένος, αλλά ο Βαλαάμ σκέφτηκε κάποιον άλλο τρόπο για να πάρει την αμοιβή που του είχε υποσχεθεί ο Βαλάκ. Ο τρόπος αυτό ήταν να πείσει τους Ισραηλίτες να προβούν σε μία ανόσια συμμαχία με τους Μωαβίτες και έτσι να προκαλέσουν την οργή του Θεού και να έρθει πάνω τους η καταστροφή. 

Η ιστορία του Βαλαάμ αναφέρεται στο blog : giorgoskomninos.blogspot.com  

Η δημοσίευση έγινε στις 15-11-2018

     «έχεις και συ τινάς κρατούντας την διδαχήν των Νικολαϊτών». Και ενώ η εκκλησία στο σύνολό της στάθηκε όπως ο Θεός ήθελε, υπήρξαν και μερικά μέλη της που υπέκυψαν και έδωσαν τόπο στα σχέδια του εχθρού. Για τους «Νικολαϊτες» έγινε προηγούμενη αναφορά στην εκκλησία της Εφέσου. Η βασική διδαχή τους ήταν ότι από τη στιγμή που άνθρωπος, «διά πίστεως» δέχτηκε στο Χριστό και πίστεψε σ’ Αυτόν, μπορεί να ζει όπως θέλει, να αμαρτάνει καθημερινά και η αμαρτία να μην έχει καμία συνέπεια γι’ αυτόν. Αυτή η ακραία λανθασμένη αντίληψη είχε βρει πολλούς υποστηριχτές και στην Πέργαμο. Οι Χριστιανοί έλεγαν είναι τόσο πολύ εξασφαλισμένοι κάτω από το όνομα και την πίστη στο Θεό που ομολογούν, ώστε δεν απαιτείται πραγματικός αποχωρισμός από την αμαρτία. Από δω ξεκινάει η μεγάλη διαστρέβλωση της χριστιανικής αλήθειας που φθάνει μέχρι τις ημέρες μας. 

       Η φοβερή τούτη αίρεση είχε μείνει έξω από την εκκλησία της Εφέσου και οι πιστοί της Εφέσου είχαν αντισταθεί σθεναρά σ’ αυτές της πλανεμένες διδαχές. Στην Εκκλησία της Περγάμου όμως κατόρθωσε και γλίστρησε μέσα, με αποτέλεσμα κάποια μέλη της εκκλησίας να υποκύψουν σ’ αυτήν. Κάποια μέλη της εκκλησίας έπεσαν στη μεγάλη παγίδα του συμβιβασμού. Δέχτηκαν να υπηρετήσουν "δύο κυρίους", παρά το γεγονός ότι διαχρονικά ο Κύριος είναι σαφής: «ουδείς δούλος δύναται να δουλεύει δύο κυρίους διότι ή τον ένα θέλει μισήσει και τον άλλον θέλει αγαπήσει ή εις τον ένα θέλει προσκολληθεί και τον άλλον θέλει καταφρονήσει. Δεν δύνασθε να δουλεύετε Θεόν και μαμωνά» (Λουκάς ΙΣ/16: 13). 

    Κάποιοι πιστοί λοιπόν στην εκκλησία της Περγάμου συμβιβάστηκαν, συνθηκολόγησαν, κατέβασαν χαμηλά τον πνευματικό πήχη. Ξέρετε πάντα με τα ίδια λόγια ο εχθρός πλανά τον πιστό άνθρωπο. «Ε! αυτό δεν είναι σοβαρό, αυτό είναι μικρό, δεν θα έχει συνέπειες». Και συνεχίζει: «Ζούμε σε μια εποχή σύγχρονη, απαιτείται μια ευρύτερη αντίληψη στις σχέσεις μας με τον κόσμο, άλλωστε είμαστε άνθρωποι κοινωνικοί, δε ζούμε στα βουνά, πρόσεξε και τις συνέπειες με τη δουλειά σου, άλλωστε τι θα που και οι άλλοι…… και πολλά άλλα τέτοια δολώματα». Ο διωγμός έκανε πιο δυνατή την εκκλησία της Σμύρνης, «τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα» του εχθρού έφεραν το συμβιβασμό στην εκκλησία της Περγάμου. Ήταν η μεγάλη καμπή μέσα στην ιστορία του χριστιανισμού, όταν η εκκλησία αντάλλαξε το δυναμικό πνεύμα της Σμύρνης με το Πνεύμα του συμβιβασμού της Περγάμου. Έκτοτε και μέχρι τις ημέρες μας η εκκλησία του Χριστού πότε λιγότερο και πότε περισσότερο ζει και πορεύεται μέσα στο κλίμα της Περγάμου. 

     «Μετανόησον ει δε μη, έρχομαι προς σε ταχέως και θέλω πολεμήσει προς αυτούς με την ρομφαίαν του στόματός μου». Ο συγγραφέας της επιστολής «προς Εβραίους» (κεφ. Δ/4, εδ. 12) αναφέρει: «Διότι ο λόγος του Θεού είναι ζων και ενεργός και κοπτερώτερος υπέρ πάσαν δίστομον μάχαιραν και διέρχεται μέχρι διαιρέσεως ψυχής τε και πνεύματος, αρμών τε και μυελών και διερευνά τους διαλογισμούς και τας εννοίας της καρδίας». 

     Σε όλα τα μέλη της εκκλησίας της Περγάμου που είχαν ανεχθεί ή και δεχθεί εκείνο το οποίο ο Χριστός είχε αποδοκιμάσει ο ίδιος ο Κύριος παραγγέλνει να μετανοήσουν και να αποβάλουν όλους κείνους τους κακόβουλους, αιρετικούς δασκάλους που κρατούσαν τη διδαχή του Βαλαάμ, των Νικολαϊτών και άλλων. Τυχόν παραμέληση της εντολής του Κυρίου θα σήμαινε γι’ αυτούς γρήγορη και ανελέητη κρίση από τον ίδιο τον Κύριο. Παρόμοια κρίση είχε επιφέρει και παλαιότερα ο Θεός πάνω σε όλους εκείνους που είχαν ακολουθήσει τη διδαχή του Βαλαάμ και εξαιτίας των παραβάσεών τους είχαν φονευθεί είκοσι τέσσερις χιλιάδες (βιβλίο Αριθμών ΚΕ/25: 9). 

     «Μετανόησον». Η μετάνοια αποτελεί καθοριστικό στοιχείο της πνευματικής μας ζωής. Από εκεί θα πρέπει να ξεκινάει πάντοτε η σχέση μας με το Θεό και θα πρέπει να συνοδεύεται από συντριβή, από αναγνώριση και καταδίκη της παλιάς ζωής, καταδίκη της αμαρτίας. Ο Απόστολος Πέτρος στο κήρυγμά του κατά την ημέρα της Πεντηκοστής αναφέρει: «Μετανοήσατε λοιπόν και επιστρέψατε, διά να εξαλειφθώσιν αι αμαρτίαι σας, διά να έλθωσι καιροί αναψυχής από της παρουσίας του Κυρίου». (Πράξεις Γ/3: 19). 

     «Εις τον νικώντα θέλω δώσει εις αυτόν να φάγη από του μάννα του κεκρυμμένου, και θέλω δώσει εις αυτόν ψήφον λευκήν, και επί την ψήφον όνομα νέον γεγραμμένον, το οποίον ουδείς γνωρίζει ειμή ο λαμβάνων». Ο νικητής, ο θριαμβευτής του ουρανού, θα λάβει από το κεκρυμμένον μάνα και επί πλέον μια άσπρη ψηφίδα. Το «μάννα» είναι τύπος του ίδιου του Χριστού και το «κρυμμένο μάνα» είναι η κοινωνία του πιστού ανθρώπου με το Χριστό. Ο Κύριος είναι κρυμμένος από τα μάτια του κόσμου που Τον αρνούνται μέχρι την ημέρα που θα φανερωθεί. Στο Ευαγγέλιο «κατά Ιωάννην» (κεφ. Σ, εδ. 49-51) ο ίδιος ο Κύριος αναφέρει: 

49 Οι πατέρες σας έφαγον το μάννα εν τη ερήμω και απέθανον 

50 ούτος είναι ο άρτος ο καταβαίνων εκ του ουρανού, διά να φάγη τις εξ αυτού και να μη αποθάνη.

51 Εγώ είμαι ο άρτος ο ζων, ο καταβάς εκ του ουρανού. Εάν τις φάγη εκ τούτου του άρτου, θέλει ζήσει εις τον αιώνα. Και ο άρτος δε τον οποίον εγώ θέλω δώσει, είναι η σαρξ μου την οποίαν εγώ θέλω δώσει υπέρ της ζωής του κόσμου. 

       Η άσπρη ψηφίδα έχει πολλές ερμηνείες. Ήταν σύμβολο της αθώωσης σε μια δίκη καθώς και το σύμβολο της νίκης σ’ έναν αθλητικό αγώνα. Πρόκειται για την ανταμοιβή που θα λάβει στον ουρανό ο νικητής. Όλα αυτά ασφαλώς και είναι συμβολισμοί, καθώς «εν κατόπτρω» βλέπουμε τα πράγματα, αλλά εάν θέλεις να αποκτήσεις, ψυχή, την πλήρη γνώση όλων αυτών των συμβολισμών, φρόντισε την ημέρα εκείνη να είσαι μεταξύ των νικητών. Ο αιώνιος και αψευδής λόγος του Θεού μας διαβεβαιώνει ότι η ψυχή που θα σταθεί και θα νικήσει μια μέρα θα λάβει από τα χέρια του Χριστού μία άσπρη πετρίτσα με το όνομα το νέο χαραγμένο πάνω της και θα καθίσει στο τραπέζι του Χριστού, για να φάγει μαζί με όλους τους αγίους Του από το μάννα του κεκρυμμένου. Θα είναι η ώρα της εκπλήρωσης της μεγάλης υπόσχεσης του Θεού: «καθώς είναι γεγραμμένον, εκείνα τα οποία οφθαλμός δεν είδε και ωτίον δεν ήκουσε και εις καρδίαν ανθρώπου δεν ανέβησαν, τα οποία ο Θεός ητοίμασεν εις τους αγαπώντας αυτόν». (Α΄ Κορινθίους Β/2: 9). ---